Đặc sắc chợ tình trên cao nguyên đá Hà Giang

Sau 2 năm gián đoạn vì dịch Covid-19, lễ hội chợ tình Khâu Vai hay còn gọi là chợ Phong lưu, xã Khâu Vai, huyện Mèo Vạc (Hà Giang), sẽ hoạt động trở lại từ ngày 25/4 đến 27/4/2022 (tức ngày 25-27 tháng 3 âm lịch).

Khâu Vai theo tiếng địa phương có nghĩa là song mây, ngụ ý chỉ tình cảm của đôi trai gái gắn bó khăng khít, quấn quýt như cây song, cây mây trên núi. Sự tích của chợ tình bắt nguồn từ một câu chuyện xưa kể về chuyện tình của một chàng trai và cô gái có tên là chàng Ba và cô Út đem lòng yêu thương nhau say đắm nhưng không đến được với nhau.

Cô Út là con của một gia đình giàu có đem lòng yêu chàng Ba, nhưng vì gia đình chàng Ba quá nghèo nên không được chấp nhận, mặt khác theo phong tục xưa thì con trai người Nùng không thể lấy con gái người Giáy làm vợ (cô Út là người dân tộc Giáy, còn chàng Ba là người dân tộc Nùng). Để bảo vệ tình yêu của mình, 2 người đưa nhau lên trốn trên núi Khâu Vai. 

Tuy nhiên, đây cũng là nguyên nhân khiến hai bên họ hàng xảy ra mâu thuẫn gay gắt. Ðôi trai-gái không cam tâm nhìn cảnh tang thương xảy ra với những người thân yêu nên họ đã gạt nước mắt chia tay, hẹn nhau hằng năm đúng ngày chia tay sẽ tìm gặp tại núi Khâu Vai, đó là ngày 27/3 âm lịch. Sau khi chàng Ba và nàng Út mất, người dân trong vùng đã xây miếu Ông, miếu Bà và từ năm 1919, tổ chức phiên chợ tình đúng ngày 27/3 âm lịch.

Điểm đặc biệt làm nên sự khác biệt của phiên chợ này so với những chợ khác đó là đây không đơn giản là phiên chợ để người dân buôn bán các sản phẩm mà là phiên chợ tình. Tại đây các đôi trai gái từng có tình cảm với nhau mà không đến được với nhau, có thể đến gặp nhau, trò chuyện, ôn lại kỉ niệm với nhau mà không bị ngăn cản.

Chợ tình Khâu Vai đẹp nhất là khi đêm xuống, lúc đó chợ trở nên thơ mộng với những điệu hát lượn, tiếng khèn Mông gọi bạn tình tha thiết. Điểm thú vị là dù bạn đã có vợ hay lấy chồng thì vẫn có thể đến đây được, thậm chí là đi cùng nhau. Sau đó vợ đi tìm bạn của vợ còn chồng đi tìm bạn của chồng. Họ không ghen tuông mà coi đó là chuyện bình thường, tôn trọng bạn của nhau.

Sau 2 năm gián đoạn do dịch Covid-19, Lễ hội Chợ Phong lưu Khâu Vai năm 2022 sẽ được tổ chức từ ngày 25/4 đến 27/4/2022 với quy mô cấp tỉnh. Bà Triệu Thị Tình, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hà Giang cho biết, việc tái tổ chức Lễ hội Chợ Phong lưu Khâu Vai với quy mô cấp tỉnh nhằm tạo điểm nhấn để giới thiệu, quảng bá du lịch, thu hút du khách đến với Hà Giang, góp phần thực hiện các giải pháp phục hồi ngành du lịch sau khi tình hình dịch Covid-19 được kiểm soát trên địa bàn tỉnh.

Lễ hội Chợ Phong lưu Khâu Vai được tổ chức nhằm tái hiện những giá trị văn hóa mang đậm tính nhân văn cao đẹp truyền thống của đồng bào các dân tộc; phát huy tinh thần đoàn kết các dân tộc và góp phần đẩy mạnh phát triển kinh tế, xã hội; đồng thời bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc tỉnh Hà Giang.

Với chủ đề "Phiên chợ tình ca", Lễ hội Chợ Phong lưu Khâu Vai năm 2022 sẽ diễn ra tại khu vực Mê cung đá, xã Khâu Vai và sân vận động trung tâm huyện Mèo Vạc.

Tối 26/4, chương trình Khai mạc lễ hội và đón Bằng công nhận Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia: tập quán xã hội và tín ngưỡng Chợ Phong lưu Khâu Vai sẽ diễn ra tại sân khấu Mê cung đá, xã Khâu Vai. Trước đó, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 1952/QĐ-BVHTTDL về việc đưa "Tập quán xã hội và tín ngưỡng Chợ Phong lưu Khâu Vai", xã Khâu Vai, huyện Mèo Vạc vào Danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia.

Trong khuôn khổ lễ hội, sẽ diễn ra chuỗi hoạt động đặc sắc, hấp dẫn mang đậm bản văn hóa sắc dân tộc tại Hà Giang như: Hội thi người đẹp miền Cao nguyên đá vào tối 25/4 tại sân vận động huyện Mèo Vạc; Lễ dâng hương và Lễ cầu duyên tại miếu Ông, miếu Bà, xã Khâu Vai; Lễ cầu an tại sân Mê cung đá xã Khâu Vai.

Các hoạt động giao lưu văn hóa, văn nghệ dân gian truyền thống tại khu vực Mê cung đá và trung tâm xã Khâu Vai với nội dung như trình diễn thổi khèn Mông của xã Sủng Trà và thị trấn Mèo Vạc; hát dân ca dân tộc Nùng; hát dân ca dân tộc Giáy; múa trống đồng, múa kéo nhị của dân tộc Lô Lô, thị trấn Mèo Vạc; múa nón, múa khăn của dân tộc Giáy thôn Tát Ngà, xã Tát Ngà; múa kiếm của dân tộc Giáy xã Nậm Ban; múa nhảy lửa của dân tộc Lô Lô, xã Xín Cái; điệu nhảy trên cây của dân tộc Lô Lô, thị trấn Mèo Vạc; múa trống của dân tộc Giáy thôn Nà Trào, xã Tát Ngà; hát đối giao duyên qua ống dây của dân tộc Mông các xã: Lũng Pù, Giàng Chu Phìn; múa, thổi khèn đơn, khèn đôi của dân tộc Mông xã Sủng Trà...

Trong 3 ngày diễn ra lễ hội, du khách có thể tham quan các gian hàng trưng bày, giới thiệu sản phẩm đặc trưng, ẩm thực của địa phương ngay tại các địa điểm tổ chức lễ hội và tham gia chuỗi hoạt động tham quan, trải nghiệm, như: khám phá thung lũng hoa tam giác mạch, hoa Sao nhái tại Mê cung đá (xã Lũng Pù, Khâu Vai); khám phá chinh phục tuyến đi bộ Vách đá thần Mã Pì Lèng; tham quan, chụp ảnh Làng văn hóa du lịch cộng đồng dân tộc Mông thôn Pả Vi Hạ, xã Pả Vi; đi thuyền trên lòng hồ thủy điện Nho Quế 1 ngắm hẻm vực Tu Sản, Mã Pì Lèng; tham quan, chụp ảnh cầu tình yêu tại Mê cung đá, xã Khâu Vai…