Kỳ lạ tục cắn thau đồng trong đám cưới của đồng bào Cơ Tu

Già làng Nguyễn Văn Cần (86 tuổi), trú tại thôn Phú Túc, xã Hòa Phú (huyện Hòa Vang, TP Đà Nẵng) cho hay, ngày xưa không phải người con trai Cơ Tu nào lớn lên cũng cưới được vợ, có trường hợp trong làng có đứa con gái đẹp nhưng phải cưới cụ già đã "lưng còng, răng rụng", có người phải ở giá suốt đời vì không có tiền của để làm đám cưới.

Bởi lễ vật để cưới được vợ khi xưa phải có khiên, ché, tạ mỗi thứ một đôi. Ngoài ra, nhà trai phải lo đủ trâu, bò, heo, nếp, rượu để thết đãi hai họ và cả làng trong 2 - 3 ngày, rất tốn kém. Có trường hợp nhà trai không đủ điều kiện tổ chức đám cưới theo "yêu cầu" của nhà gái, thì sẽ có cuộc "thương thảo" giữa hai bên gia đình cùng với Hội đồng già làng nhằm thống nhất đi đến việc cho "cưới tạm". Theo đó, những lễ vật thiếu thì xin khất lại, khi cặp vợ chồng ấy làm ăn khá giả sẽ tổ chức cưới lần hai (người Cơ Tu gọi là pr’đắh) với đầy đủ nghi lễ và những gì mà trước đây nhà gái yêu cầu.

"Ngày xưa, nếu "chấm" thấy trong làng có người con gái nào "đẹp người, đẹp nết" và mong muốn tương lai sẽ là dâu nhà mình, thì cha mẹ của chàng trai bảo con trai mình thỉnh thoảng mang gạo, muối, thịt rừng, mật ong… sang nuôi "vợ chưa cưới" của con mình. Thi thoảng, có thức gì ngon, lạ cũng đem sang nhà cô gái. Ngày Tết thì đem gà, rượu, trà, thuốc, quần áo mới sang biếu. Cứ "nuôi" như vậy cho đến khi "vợ" khoảng 13-14 tuổi thì tổ chức cưới nên rất tốn công và tiền của", già làng Cần cho hay.

Song, hiện nay, nhằm hưởng ứng cuộc vận động toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, trong việc cưới, xin, người Cơ Tu không còn đem chuyện trăm năm của con cái (nhất là nhà gái) ra để "kiếm của" như một cuộc bán mua hàng hóa, cũng không còn chuyện "cha mẹ đặt đâu con ngồi đó" mà trai gái tự tìm hiểu rồi đi đến hôn nhân.

Tôi có dịp tham dự một đám cưới của người Cơ Tu ở vùng thấp như sau: Tối hôm trước ngày đám cưới, đoàn nhà trai bao gồm già làng, bà con cô bác nhà trai sang nhà gái để thăm và mời nhà gái sáng mai đến nhà trai dự đám cưới. Khi đi, nhà trai có mang theo một số lễ vật như rượu, trà, trầu cau, thịt, nếp... Đêm đó, nhà gái cúng ông bà và hai bên gia đình trao đổi nội dung ngày cưới vào hôm sau, trong phần trao đổi hai bên có hát lý (lối hát cổ của người Cơ Tu trong các lễ hội).

Sáng hôm sau, đoàn nhà gái ăn mặc tươm tất đến nhà trai, họ mang theo gạo, gà, cá… để tặng nhà trai. Trước khi bước vào "cổng cưới" (cổng vào rạp cưới), nhà gái đem ra một đĩa trầu cau để mời và một chén nước dùng, trong chén có một viên đá trắng. Với phương châm: "Nước trong trắng, đá bền vững" nên mỗi người bên nhà gái và nhà trai đều phải nhúng ngón tay vào chén nước nhằm mục đích mong sự đoàn kết bền chắc giữa hai bên gia đình...", ông Đinh Văn Trí, Chi hội trưởng Người Cao tuổi thôn Phú Túc, xã Hòa Phú, cho biết.

Trong nhà, họ nhà trai đã trai chuẩn bị để đón tiếp nhà gái, dãy chiếu ở giữa nhà - trước bàn thờ ông bà dành cho nam, còn nữ thì ngồi dãy chiếu một bên. Sau đó, nhà gái đem trình rượu, trầu cau, trà, thuốc ra để thưa chuyện theo nghi lễ… Một lát sau, người nhà trai bưng vào một rổ lớn thịt, chia cho mỗi người một miếng thịt heo đã luộc chín. Hai bên gia đình vừa ăn thịt heo, vừa uống rượu. Sau đó gà, xôi, cá được dọn lên và kèm theo một cái thau đồng cổ (thau không).

Đặc biệt, khi hai bên gia đình đã thống nhất nội dung thảo luận, cha của cô dâu và chú rể đứng lên trước bàn thờ tổ tiên, cùng cắn vào miệng thau đồng cổ trước sự chứng kiến của hai họ và dân làng. Lý giải cho tục lệ này, già làng Nguyễn Văn Cần cho biết: "Gia đình nhà trai và nhà gái đã thống nhất, tức "đồng" một lòng, một dạ… Việc cắn vào thau đồng thể thiện sự đồng lòng của 2 gia đình và đôi trai gái một dạ sắt son với nhau". Sau đó, lễ cúng ông bà được tiến hành, trên bàn gồm hoa, hương, đèn, chuối, gà… đặc biệt phải có một cặp cá suối (cá liêng) đã nướng chín.

Trai gái Cơ Tu hay chọn mùa xuân, mùa hè để làm đám cưới. Nếu có dịp ghé thăm bản làng của bà con dân tộc Cơ Tu vào mùa cưới, bạn sẽ thấy người dân nơi đây thân thiện và hiếu khách, họ vui vẻ mời bạn tham dự lễ cưới và thưởng thức những món ăn truyền thống của tộc người Cơ Tu.