Lễ hội chùa Tây Phương - nét văn hóa đặc sắc xứ Đoài

Thạch Thất là vùng đất cổ, có truyền thống lịch sử văn hóa lâu đời, với những bản sắc của văn hóa xứ Đoài. Toàn huyện Thạch Thất hiện có 209 di tích lịch sử văn hóa, trong đó có di tích quốc gia đặc biệt Chùa Tây Phương.

Chùa Tây Phương hay còn gọi "Tây Phương cổ tự" có tên chữ "Sùng Phúc tự" là di tích thuộc loại hình kiến trúc nghệ thuật, nằm trên địa phận xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất, cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 40 km về phía Tây.

Về sự ra đời của ngôi chùa còn lưu truyền trong vùng gắn với nhiều truyền thuyết nhưng chứng tích vật chất liên quan tới ngôi chùa, đó là thời Mạc Phúc Nguyên (1547 – 1561). Đây chính là thời điểm để ngôi chùa có quy mô như hiện nay. Sau đó, Vua Lê Thần Tông, Chúa Tây Vương Trịnh Tạc, Vua Lê Hy Tông có tu sửa thêm, nhưng không nhiều.

Theo đánh giá của các nhà khoa học, di tích Chùa Tây Phương là ngôi chùa duy nhất ở Việt Nam còn bảo tồn, lưu giữ được hệ thống tượng Phật là những kiệt tác của nghệ thuật điêu khắc cổ Việt Nam.

Trong bài viết đăng trên tạp chí Thế giới di sản, TS Phạm Quốc Quân cho biết: Chùa Tây Phương là một công trình kiến trúc độc đáo vào hạng nhất trong các ngôi chùa ở Việt Nam, với sự kết hợp giữa phong cách kiến trúc truyền thống và không gian sinh cảnh tự nhiên. Do đó, giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật của nó, cùng với bộ tượng Phật trong chùa, xứng đáng để Tây Phương là "đệ nhất cổ tự". Chính vì lẽ đó, năm 2014, Chính phủ đã công nhận ngôi chùa này là Di tích Quốc gia đặc biệt về giá trị kiến trúc nghệ thuật.

Hình ảnh một số tượng La Hán tại chùa Tây Phương

Điểm nhấn của Tây Phương đối với du khách là hệ thống tượng pháp, với những kiệt tác hiếm có trong nghệ thuật điêu khắc tôn giáo. Tiêu biểu là các pho Tuyết Sơn, Thập bát vị La Hán, Bát Bộ kim cương, có niên đại thế kỷ 18. Ngoài ra còn có nhiều pho tượng nổi tiếng khác, thuộc thế kỷ 19, cũng vô cùng ấn tượng. Có thể nói, Tây Phương là một bảo tàng về tượng Phật giáo Việt Nam.

Lễ hội chùa Tây Phương là một nét đẹp văn hóa truyền thống, một sinh hoạt tín ngưỡng tôn giáo có ý nghĩa hết sức quan trọng trong đời sống tinh thần của người Thạch Thất và du khách.

Mùa lễ hội hàng năm tại di tích quốc gia đặc biệt Chùa Tây Phương diễn ra từ đầu xuân năm mới, chính hội là ngày 6/3 âm lịch và kéo dài đến hết tháng 3 âm lịch với câu ca lưu truyền trong vùng:

"Tây Phương phong cảnh hữu tình

Rủ nhau trẩy hội có mình có ta

Nhớ ngày Mùng 6 tháng 3

Ăn cơm với cà trẩy hội chùa Tây".

Theo TS Phạm Quốc Quân, để cảm nhận được đầy đủ và trọn vẹn về Tây Phương, mong du khách và người hành hương phải đến tận nơi mới thấy hết được. Lễ hội chùa Tây Phương vào ngày 6-3 Âm lịch, nhưng được diễn ra nhiều ngày trước đó với nhiều sinh hoạt văn hóa mang đậm chất xứ Đoài, đó là kéo co, đánh cờ, vật, chọi gà, rối nước, hát xứ Đoài… cùng với nghi thức cúng Phật trang nghiêm như lễ mộc dục, chạy đàn, tụng kinh, kế hạnh… đã tạo nên một không khí, không chỉ quy mô hội làng mà còn mở rộng ra vùng và liên vùng.

Năm nay, Lễ hội chùa Tây Phương diễn ra từ ngày 20/4 - 29/4/2023 (tức từ ngày 1/3 - 10/3/2023 Âm lịch) tại Di tích Quốc gia đặc biệt chùa Tây Phương, xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất, TP Hà Nội.

Phát biểu khai mạc lễ hội sáng 22/4, Chủ tịch UBND huyện Thạch Thất Nguyễn Mạnh Hồng cho biết: Năm 2022, Di tích quốc gia đặc biệt Chùa Tây Phương được UBND thành phố Hà Nội công nhận là điểm đến du lịch của Thành phố. Để đảm bảo việc tổ chức lễ hội truyền thống chùa Tây Phương diễn ra trang nghiêm, an toàn, Chủ tịch UBND huyện đề nghị Ban tổ chức lễ hội và UBND các xã, thị trấn cần làm tốt công tác quản lý, bảo vệ di tích, di vật, chống xâm hại cảnh quan di tích, đảm bảo an ninh trật tự, vệ sinh môi trường, an toàn cho du khách. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội, thực hiện bộ quy tắc ứng xử nơi công cộng cho nhân dân địa phương. Vận động, hướng dẫn để người dân, du khách tham gia các hoạt động dịch vụ tại lễ hội cần nhận thức rõ, thực hành lối sống văn minh, xây dựng lễ hội chùa Tây Phương trở thành điểm du lịch văn hóa tâm linh đặc sắc, là một địa chỉ luôn được nhân dân, du khách mong muốn tìm đến.

Tại lễ hội sẽ diễn ra các hoạt động xúc tiến, quảng bá du lịch, giới thiệu sản phẩm của các làng nghề truyền thống như: Đồ gỗ mỹ nghệ xã Canh Nậu; cơ kim khí xã Phùng Xá; nhà kẻ chuyền gỗ xã Hương Ngải; quạt xã Chàng Sơn; mây giang đan xã Bình Phú; chuồn chuồn tre, chè lam, bánh tẻ xã Thạch Xá; chè kho xã Đại Đồng…