Ngôi làng duy nhất ở Tây Nguyên có nhà rông chồng - vợ

01/07/2022 21:24
Nhà rông "vợ" nằm cách nhà rông "chồng" khoảng 500m, được dựng từ năm 2005

Nhà rông "vợ" nằm cách nhà rông "chồng" khoảng 500m, được dựng từ năm 2005

Với quan niệm vạn vật cũng giống như con người, cũng phải có đôi thì mới hòa hợp, cân bằng. Nhà rông của làng Đê Tul (xã Đăk Sơ Mei, huyện Đăk Đoa, Gia Lai) cũng có nhà rông “chồng” và nhà rông “vợ”. Đặc biệc, đây cũng là ngôi làng Bana duy nhất ở Tây Nguyên có đến 9 già làng.

Nhà rông cũng được phân vai

Làng Đê Tul (xã Đak Sơ Mei, huyện Đăk Đoa, Gia Lai) có khoảng 160 hộ, phần lớn là người dân tộc Bana. Trước đây, làng có tên là Tul Đoa về sau tách thành hai làng là Đê Tul và Đê Đoa. Ở đây người làng quan niệm, vạn vật cũng giống như con người mọi thứ đều phải "có đôi" luôn gắn chặt trong đời sống sinh hoạt người làng Đê Tul, từ ghè rượu vợ - chồng đến nhà rông cũng có cặp, có đôi.

Ông Đinh Nhớp - già làng Đê Tul cho biết, ngày trước, người làng luôn có quan niệm "trọng nam, khinh nữ", cũng vì thế người phụ nữ không được bước phép bước lên nhà rông. Tuy nhiên, khi cuộc sống phát triển, hiện đại hơn, họ nhận thấy đó là quan niệm lạc hậu, cổ hủ. Để người phụ nữ thấy được sự công bằng, các già làng cùng người dân đã thống nhất xây dựng thêm một nhà rông khác mang tên nhà rông "vợ". 

Người làng Đê Tul phân vai trò của nhà rông "vợ" và nhà rông "chồng" rất rõ ràng. Nhà rông "chồng" là nơi tổ chức các cuộc hội họp, hòa giải, xử phạt dành cho những người đàn ông trong làng. Ngược lại, nhà rông "vợ" là nơi hội họp của nữ giới.

"Người làng Đê Tul quan niệm, vạn vật cũng giống như con người, cũng phải có đôi thì mới hòa hợp, cân bằng. Nhà rông của làng cũng vậy cần phải có nhà rông "vợ" và nhà rông "chồng". Ở làng Đê Tul, thanh niên chưa vợ mà lỡ làm con gái có bầu trước khi cưới sẽ bị đưa lên nhà rông "chồng" để già làng bàn cách xử phạt. Những người phạm tội trộm cắp, mâu thẫn cãi nhau không thể tự giải quyết cũng được đưa ra hội đồng làng xem xét. Tương tự, phụ nữ sẽ được đưa qua nhà rông "vợ" để hội đồng làng luận tội", già làng Đinh Nhớp lý giải thêm.  

Ngôi làng Ba Na có đến 9 già làng

Nhà rông "chồng" được dựng từ cuối những năm 70 của thế kỷ trước. Đây là nhà rông được làm bằng trụ gỗ và mái tranh, là nhà rông lớn và đẹp nhất xã Đak Sơ Mei, là niềm tự hào của làng Đê Tul. Thế nhưng, sau một lần nô đùa của những đứa trẻ ở làng đã làm nhà rông bốc cháy ngùn ngụt. Già Đinh Nhớp không dấu được vẻ tiếc nuối. Hiện nhà rông "chồng" đã được làm lại bằng trụ gỗ, mái lợp tôn.

Ngôi làng duy nhất ở Tây Nguyên có nhà rông chồng - vợ - Ảnh 1.

Nhà rông "chồng" đã được làm lại bằng trụ gỗ, mái lợp tôn

Nhà rông "vợ" nằm cách nhà rông "chồng" khoảng 500m, được dựng từ năm 2005. Nhà rông vợ nằm sát bên quốc lộ 19D cao tầm 12m với mái được lợp hoàn toàn bằng tranh. Bốn bên xung quanh ngôi nhà được dựng chắc chắn bằng tre, nứa vẫn còn giữ nguyên vẹn của một nhà rông truyền thống với mái tranh, tường bằng phên tre nứa và cột gỗ, xà gỗ. Tất cả các kết cấu đều được đục đẽo, cưa cắt thủ công bởi những kiến trúc sư không biết chữ. Theo các vị già làng và người dân nơi đây, từ khi nhà rông "chồng" bị cháy, nhà rông "vợ" trở thành nhà rông truyền thống đẹp nhất vùng Đăk Sơ Mei.

"Do cũng xây dựng từ khá lâu, cộng thêm sự bào mòn của thời gian, hiện nhà rông vợ – nhà rông truyền thống mái tranh đã có dấu hiệu xuống cấp. Nhưng dân làng chúng tôi luôn theo dõi để gia cố, tu sửa những điểm hư hỏng…", ông Nhớp cho hay.

Hầu hết các ngôi làng trên địa bàn tỉnh Gia Lai đều có nhà rông. Nhiều ngôi làng sở hữu từ 2 đến 3 nhà rông. Tuy nhiên, làng Đê Tul khá đặc biệt khi dân làng còn phân vai cho nhà rông thành nhà rông vợ, nhà rông chồng.

Đặc biệt, ngôi làng Ba Na này còn có đến 9 già làng. Các già làng đều là những người có uy tín trong cộng đồng, được cộng đồng tin tưởng trao nắm giữ các trọng trách khác nhau: già làng nước (cầu mưa, cúng bến nước), già làng lửa, già làng lo các việc cúng tế, già làng phân xử, hòa giải…

Ông Dơm - Phó Chủ tịch UBND xã Đăk Sơ Mei (huyện Đắk Đoa, Gia Lai) cho biết, phần lớn các nhà rông trong làng trước đây đều được dựng nên hoàn toàn từ trí tưởng tượng, kinh nghiệm và năng khiếu của người dân làng. Có thể nói họ là những kiến trúc sư không biết chữ. Vì thế khó để tìm kiếm bản vẽ hoàn chỉnh của nhà rông để lưu giữ.

Ý kiến của bạn
(*) Nội dung bắt buộc cần có

Nhập thông tin của bạn