Người phụ nữ Sán Dìu nuôi khỉ trên đảo Rều

Ổn định cuộc sống từ nuôi khỉ

Đảo Rều thuộc Trung tâm Nghiên cứu sản xuất vắc xin và sinh phẩm y tế (Bộ Y tế). Trước đây đảo Rều là đảo hoang, chỉ một số cư dân từ đất liền đến đây trồng khoai sắn. Năm 1962, từ Quyết định của cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng, đảo được Bộ Y tế đầu tư thành nơi nuôi khỉ với nhiệm vụ chính là phục vụ khoa học. Cũng từ đó, nhiều người gọi nơi này là đảo Khỉ. Trưởng đảo là ông Vũ Công Long, người đã có 39 năm công tác trên đảo.

Công việc hàng ngày của chị Tiếp là nấu mấy nồi cơm pha đỗ đen to cho khỉ ăn.

Trên đảo có 14 cán bộ, nhân viên làm các công việc chăm nom, bảo vệ và nghiên cứu. Trong đó có 4 phụ nữ hàng ngày trực tiếp lo chuyện ăn uống và quét dọn khu vực khỉ sinh sống. Trong số họ có chị Tạ Thị Tiếp, người phụ nữ Sán Dìu làm công việc nuôi khỉ trên đảo từ nhiều năm nay.

Chị Tiếp và chồng đều là người có gốc ở huyện đảo Vân Đồn, nơi du lịch và nghề đánh bắt hải sản rất phát triển của tỉnh Quảng Ninh. Ấy vậy mà cả 2 vợ chồng chị Tiếp lại rời bỏ hòn đảo lớn đầy sôi động để đến với hòn đảo nhỏ bé, gắn bó với việc chăn nuôi khỉ từ năm 2012.

Việc họ đến với đảo Rều cũng rất tình cờ. Trước đây anh Ngô Văn Quyết chồng chị Tiếp làm nghề thợ xây, còn chị hàng ngày phụ vữa ở tổ xây dựng của chồng. Nhân một lần cùng nhóm thợ xây lên đảo làm công trình, thấy chị tần tảo chịu khó, lại có vẻ thân thiện với những con khỉ trên đảo, Trưởng đảo Vũ Công Long bảo: "Nếu em muốn gắn bó lâu dài với nghề nuôi khỉ thì cứ về làm đơn. Trên đảo vẫn còn 2 suất lao động đang cần người".

Vậy là chị Tiếp bảo: "Bác cho cả chồng em lên đảo với, anh ấy cũng rất chịu khó". Trưởng Trại Long gật đầu liền, bởi theo anh, để tìm được người yêu nghề, gắn bó với đảo không dễ. Họ phải chịu nhiều thiệt thòi, quanh năm ngày tháng chỉ biết ngắm rừng, lấy chuyện nuôi khỉ làm vui.

Hàng ngày chị Tiếp được chứng kiến tình mẫu tử của khỉ, khỉ con luôn bám vào mẹ kể cả lúc ăn.

Vợ chồng chị Tiếp ra đảo công tác khi các con còn nhỏ, đành phải gửi ông bà nội chăm sóc. Con trai nhỏ theo bố mẹ ra đảo được khoảng 1 năm cũng về đất liền với bà nội để đi học.

Tuy đảo cách đất liền khoảng 3km, nhưng họ cũng ít khi vào bờ, vì công việc bảo vệ khỉ và an ninh trên đảo không kể đêm ngày, cũng một phần do đi lại phải tự túc kinh phí. Đảo cũng có một chiếc ca nô nhưng chỉ để phục vụ việc công, người trên đảo muốn vào đất liền thường phải đi nhờ cùng chuyến với ca nô trên đảo hoặc phải thuê riêng một chuyến tàu của ngư dân. Thỉnh thoảng vợ chồng chị Tiếp mới ghé về thăm con và bố mẹ.

Chuyện hàng ngày trên đảo Khỉ

Công việc của chị Tiếp cùng các đồng nghiệp nữ là hàng ngày nấu mấy nồi cơm đỗ đen to phục vụ khoảng 1 ngàn con khỉ. Khỉ trên đảo Rều được nuôi bán hoang dã, chúng vui chơi và đi kiếm ăn trong rừng tự nhiên trên đảo, đến trưa, chiều chúng được ăn 2 bữa gồm chuối với gạo lứt.

Chị Tiếp có thuận lợi là trước đây chị sống ở xã Đông Xá, huyện Vân Đồn có nhiều người có vườn rộng trồng chuối. Ban đầu từ mối quen biết, chị tìm đến các hộ trồng chuối đặt mua số lượng nhiều, nhưng yêu cầu họ phải cam kết không được phun thuốc sâu hay chất kích thích khi chăm sóc chuối. Số chuối đó mang lên đảo, tự tay chị rấm chín vàng rồi hàng ngày mang ra cho khỉ ăn.

Chị bảo: "Sức khỏe của khỉ trên đảo cần phải được đảm bảo an toàn, bởi khỉ nuôi để chiết vắc-xin cứu người. Khỉ mang bệnh không thể chiết vắc-xin được". Khi trên đảo có tên khoa học là Macaca Mulallata, còn gọi là khỉ vàng. Hàng năm có hơn 100 con khỉ khỏe mạnh được chọn ra phục vụ nghiên cứu khoa học, chiết vắc-xin phòng bại liệt, viêm gan A, bệnh tiêu chảy trẻ em và viêm đường hô hấp. Mỗi con khỉ chiết được gần một triệu liều vắc xin giúp trẻ em thoát khỏi nhiều căn bệnh hiểm nghèo.

Vì cơ địa khỉ vàng gần giống với con người, nên trong những năm gần đây khỉ vàng còn được dùng để thử phản ứng các loại vắc-xin H5N1, H1N1, vắc xin phòng chống Covid-19 trước khi tiêm vào con người. Khỉ vàng có khả năng kháng bệnh rất tốt và được các nhà khoa học từ Anh, Pháp, Mỹ, Đức đánh giá cao, khi họ đến nghiên cứu khoa học tại đảo Rều.

Chị Tiếp bảo: "Thời gian ban đầu lên đảo tiếp xúc với khỉ cũng thấy hơi run, dù sao chúng vẫn là loài thú hoang dã, các nhân viên trên đảo cũng chỉ cho chúng ăn hàng ngày chứ không thuần hóa chúng được. Thời gian đầu, chị Tiếp cũng bị một con khỉ chúa cắn do nó thấy chị lạ lạ, nhưng khi thấy chị cho ăn hàng ngày thì chúng quen dần.

Phải xa các con nên chị Tiếp thấy thêm yêu những con khỉ mẹ khi nhìn chúng ôm ấp con. Chị Tiếp kể câu chuyện cảm động về tình mẹ con của khỉ, thời điểm vợ chồng chị mới công tác trên đảo. Thời ấy anh em trên đảo nuôi một con chó berge rất to, buổi trưa có con chó đang ngủ, bọn khỉ từ trên cây nhảy xuống kéo đuôi con chó trêu chọc, khiến con chó bực mình thức giấc. Đàn khỉ bỏ chạy hết, vô tình lúc đó có 2 mẹ con khỉ đi qua, con chó vì mới ngủ dậy tưởng mẹ con khỉ trêu mình nhảy xồ vào cắn. Khỉ mẹ bị bất ngờ nên chỉ còn kịp nằm sấp dùng tấm thân che cho con. Khi các nhân viên của đảo chạy đến nơi gỡ con chó ra thì khỉ mẹ đã bị cắn chết, nhưng nó đã bảo vệ được con mình.

Bình thưởng khỉ mẹ nuôi con, chúng thường ôm con trước ngực, cõng trên lưng gần như suốt ngày suốt đêm khỉ con bám vào mẹ. Có khỉ con ốm chết mà khỉ mẹ vẫn cứ ôm con trong lòng không rời, chỉ đến khi xác khỉ con trở thành bộ xương trắng, khỉ mẹ mới chịu chôn khỉ con ở gốc cây nào đó.

Vậy là đã 11 năm vợ chồng chị Tiếp bám đảo với công việc nuôi khỉ. Chị Tiếp thở phào: "Cũng nhờ ông bà nội chăm sóc mà các con nay đã lớn, ngoan ngoãn, học giỏi. Con gái tôi đang theo học trường Đại học Công nghiệp Hà Nội, con trai nhỏ đang theo học lớp 10 tại Trường THPT Hải Đảo ở huyện Vân Đồn. Vợ chồng tôi yên tâm công tác nơi hải đảo, chăm lo cho đàn khỉ phục vụ công tác nghiên cứu khoa học".