Tấm dồ - lễ vật quan trọng trong lễ cưới của người Giẻ Triêng

Theo truyền thống mẫu hệ, phụ nữ Giẻ Triêng chủ động trong việc hôn nhân cũng như luôn được tôn trọng trong gia đình. Ngoài chăm sóc gia đình, chồng con, phụ nữ Giẻ Triêng còn đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế gia đình.

Trang phục truyền thống của người Giẻ Triêng được may từ những tấm thổ cẩm. Váy, áo, khố, khăn choàng, tấm đắp… phổ biến là nền màu đen có sọc ngang hoặc hoa văn màu trắng, đỏ, vàng, nền màu đỏ, đỏ cam… Trong gia đình, phụ nữ đảm nhận công việc đòi hỏi sự nhẫn nại, kiên trì, tỉ mỉ và khéo léo này. Theo phong tục, đến tuổi lấy chồng, người phụ nữ Giẻ Triêng không chỉ có "củi hứa hôn" mà cần thêm những tấm thổ cẩm làm lễ vật cho nhà trai. Lễ vật phổ biến là những tấm đắp (tấm dồ), thể hiện sự cần mẫn và khéo léo của người dệt ra nó.

Ngày trước, thổ cẩm của phụ nữ Giẻ Triêng được làm bằng nguyên liệu tự tạo từ cây, cỏ, lá, hoa của rừng núi. Sợi bông tự nhiên màu trắng, để tạo màu, họ lấy màu xanh của lá, màu vàng nghệ, màu đỏ thẫm từ bồ kết… Đặc biệt, họ còn kỳ công ngâm, giã, phối trộn một số vỏ cây, rễ, củ, tro bếp… để thành màu nâu, màu đen.

Ngày trước, những bé gái người Giẻ Triêng độ 13-14 tuổi đã biết dệt vải. Song, từ những tấm vải bình thường để may áo, khố, váy đến những tấm dồ đôi dài, rộng 2-3 mét, dày, đẹp là cả quá trình đòi hỏi sự nhẫn nại, tỉ mỉ, khéo léo của người phụ nữ.

Chị Y Bế, nghệ nhân dệt thổ cẩm, cho hay, theo truyền thống, những tấm dồ là lễ vật được chính tay người con gái dệt nên và trao cho gia đình chàng trai mà họ chọn lựa nên duyên. Số lượng lễ vật này nhiều hay ít tùy thuộc vào khả năng của nhà trai, khi mang quà cưới sang nhà gái.

Thông thường, lễ vật của nhà trai gồm một con trâu hoặc một con bò và nhiều ghè rượu cần, thì cô dâu cũng có 20-30 tấm dồ đôi để tặng những người trong gia đình chồng. Lễ vật của nhà trai khiêm tốn với heo, dê và vài ghè rượu thì quà cưới của cô dâu cũng chừng 5-10 tầm dồ đôi. Để chuẩn bị cho ngày về nhà chồng, người con gái Giẻ Triêng có khi mất 3-4 năm miệt mài bên khung cửi để dệt nên những tấm thổ cẩm "hồi môn".