'Tướng Việt Minh đàn bà ' Hà Thị Quế

Bà Hà Thị Quế (sinh năm 1921, tại xã Quỳnh Lưu, huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình) là hậu duệ của Trạng nguyên Lương Thế Vinh. Từ bé, bà Quế đã là một cô gái thông minh, nhanh nhẹn, được ông chú họ dạy dỗ về kiến thức cũng như về lòng yêu nước và ý chí cách mạng.

Đi chăn trâu trên cánh đồng, bọn con trai bắt nạt các bạn gái, đuổi hết trâu vào rừng; lũ con gái sợ không dám đòi lại. Cô bé Quế ngày ấy đã cưỡi trâu của bọn con trai và bắt chúng phải trả trâu. Đi học gặp mưa, có lần cô đã một mình bơi giữa đồng nước mênh mông hơn cây số đường dài, về làng lấy thuyền chèo đến trường đón bạn về giữa lúc trời sắp sập tối. Trong làng ai cũng khen cô bé gan dạ. Ông và bố đều là những đảng viên đầu tiên của tỉnh Ninh Bình, rất nghiêm khắc trong việc dạy dỗ con cái, rèn luyện ý chí tự lực, tự cường.

Năm lên 14 – 15 tuổi, Hà Thị Quế được giao công tác liên lạc khi những người hoạt động cách mạng giả danh thợ mộc, thợ nề năng lui tới nhà đưa tài liệu bàn bạc công việc với ông chú ruột, với bố thành lập Hội cứu tế.

Những bức thư in thạch, những tờ báo bí mật được chị dắt vào cạp quần hay dưới đáy thúng.

Lên 17 tuổi, Hà Thị Quế vừa tham gia phường cấy vừa làm Bí thư Hội phụ nữ phản đế và Đoàn thanh niên phản đế, rồi trở thành Bí thư Phụ nữ cứu quốc ở xã.

Hà Thị Quế được cử đi học lớp quân sự của Xứ ủy Bắc Kỳ. Năm 1941, chị được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam và được điều về tỉnh Thái Bình tham gia Ban cán sự Đảng bộ Thái Bình, phụ trách hai huyện Kiến Xương và Tiền Hải, đồng thời lo phong trào cả tỉnh Nam Định.

Tháng 4/1944, chị được điều lên an toàn khu II gồm 3 huyện Hiệp Hòa, Phú Bình, Phổ Yên. Khoảng tháng 7/1944, chị lại được điều sang hẳn huyện Yên Thế tham gia Ban cán sự tỉnh Đảng bộ Bắc Giang, phụ trách 2 huyện Yên Thế, Việt Yên và một phần huyện Lạng Giang.

Lúc này, thực dân Pháp cử đến phủ Yên Thế một tên tri phủ. Vừa mới đến nơi, tên này đã cho gọi chánh tổng, nha lại đến ra lệnh: “Chúng ta là đàn ông, để thua đàn bà là không được. Tôi và các ông phải cùng nhau trị cho được tên “tướng Việt Minh đàn bà”, nếu không trị được sẽ đưa Nhật về diệt”.

Hà Thị Quế vừa đi thượng Yên Thế về, liền huy động thanh niên đi trinh sát. Với 1 khẩu súng lục và 3 khẩu súng trường, còn lại là súng kíp, mã tấu và kiếm, ta phục kích ở 3 nơi, cách huyện gần 2 cây số. Ta nổ súng chỉ thiên. Tên tri phủ xuống xe lên cò súng. Ta bắn vào tay tên tri phủ. Ta bắt luôn cả quân lính và thả lính về với vợ con rồi lập tòa án nhân dân, trị tội tên tri phủ.

Rồi đích thân Hà Thị Quế chỉ huy lực lượng tự vệ chiến đấu bao vây con đường chính cách huyện vài cây số. Gặp tên đội trưởng của đội lính 40 tên, chị thuyết phục chúng và dẫn đội vào cướp phủ phá kho thóc chia cho vợ con binh lính.

Có hiểu được hoàn cảnh vô cùng thiếu thốn ở chiến khu Việt Bắc những năm 1949-1950, cơm ăn hằng ngày chỉ có rau dớn, rau tàu bay với măng chấm muối, thì mới thấy hết sự gian lao, vất vả để tổ chức được Đại hội lần thứ nhất giữa rừng Việt Bắc - hợp nhất 2 tổ chức Phụ nữ cứu quốc và Liên hiệp phụ nữ thành một mặt trận. Có nhiều khách mời, đặc biệt Bác Hồ cũng về dự.

Chị Hà Thị Quế làm Trưởng ban tổ chức Đại hội. Chị đã cùng 1 đồng chí tiếp tế đi bộ 3 ngày đêm từ huyện Định Hóa (Thái Nguyên) lên tận giáp giới Bắc Kạn, mua và dắt 10 con bò về để có thực phẩm tổ chức Hội nghị.

Trong chính sách cán bộ, chị Hà Thị Quế mạnh dạn đề bạt không những nữ nông dân, công nhân mà cả đội ngũ trí thức, nhất là đối với cán bộ trẻ.

Những năm làm công tác kiểm tra, vài lần chị đã xóa án và làm nhẹ kỷ luật cho những trường hợp vợ bộ đội bị lầm lỡ khi xa chồng.

Về làm dâu làng Đình Bảng, là mẹ của 6 đứa con, Hà Thị Quế vẫn khắc phục nhiều khó khăn gia đình để đi công tác. Bà sống một cuộc sống giản dị, thanh bạch, giữ được đức tính năng nổ, quan tâm đến mọi người.