Về đồng ăn Tết

Đò đi chậm, sông đang mùa nước lớn, dòng như được đẩy rộng hơn, xa hơn. Hai bên bờ sông, nhà chen lẫn với dừa nước, rặng ô rô ken dày một thảm mé bờ. Vẫn là Cà Mau đấy thôi, người ở phố về đồng, chỉ cách 2 giờ xe chạy, thêm 30 phút đi đò, vậy mà tưởng xa vạn dặm, khoảng cách giữa hai lần về có khi vài năm. 

Con trai vô cùng thích thú, nói chú chạy đò cấy luôn mái che đi, cho cậu ấy ngắm xung quanh. Cậu bé khen gió ở đồng thơm hơn gió trên phố, cảnh ở đồng hiền ơi là hiền và sông thực ra không hề biến mất để nhường cho phố. Sông vẫn đang tìm đường ra biển khơi. Nghe cậu thầm thì, tôi mới nhớ: Mình đã xa đồng lâu quá rồi!

Đò rẽ nước, sóng liếm tràn lên mũi, gió thổi lồng lộng, ướp lạnh mênh mang chiều cuối năm. Đò cập bến, níu cành đước bước lên cầu gỗ tạm, hai mẹ con lội lên bờ xáng múc đã khô vô nhà thăm cậu. Lòng như bỏ hết nặng nhọc ngoài sông. Hoàng hôn phủ xuống Tân Hải một màu êm đềm, tĩnh lặng. Nhà với nhà đã gần hơn, không xa xa như vài năm trước, vườn đã xanh hơn, không đìu hiu, trơ những hầm tôm ngang dọc. Lối đi bình yên, vườn nhà ai mai nở sớm, cánh mỏng run trong gió chướng đang trở già báo những ngày giáp Tết.

Đi thêm một quãng đồng nữa mới đến nhà cậu. Tròn 2 năm dịch Covid-19 liên miên mới lại gặp nhau, hân hoan khoe đủ hai mũi vắc-xin rồi nên ngại ngần chi nữa mà không rộng vòng tay chào nhau bằng cái ôm xiết chặt. Cơm chiều, mợ làm lẩu mắm nhúng rau đồng, sườn ram mặn, cá đối trứng nướng than chấm mắm cay, thêm gỏi bắp chuối chua chua ngọt ngọt… Bữa cơm ngon đến đỗi ăn không biết no, ăn thức mình đã nhớ, đã muốn ăn từ lâu lắm mà nay mới đến dịp.

Đêm ngủ ở đồng, lẫn với tiếng chim cuốc, ếch nhái hòa nhau kêu vang. Con trai lạ chỗ, lăn lóc khó ngủ, thấy ánh trăng chen vô mấy khe cửa khép vắt lên giường, con trai rủ mẹ ra hiên ngắm trăng. Mẹ đốt nhang muỗi, dặn con đi nhón chân để người trong nhà không tỉnh giấc, rồi ngồi bên hiên. Trăng hiền khô, ánh sáng phủ tràn lấp lên bờ rừng phía xa xa, ánh lên bông so đũa màu trắng lạ lẫm, thoảng có xuồng máy chạy qua, nước hất lên những vụn lân tinh bùng lên rồi nhanh chóng tan loãng. 

"Ăn Tết ở đây luôn heng mẹ", cậu bé thầm thì, ngả đầu lên gối mẹ, muỗi vo ve bên ngoài vòng nhang muỗi. "Ừa...". Một lát sau vào nhà, con trai ngủ ngon, trên môi còn đọng lại nụ cười thuần khiết.

Người miền Tây ăn Tết giản đơn và phóng khoáng như cái cách họ sống. Mỗi nhà mỗi vị, nhưng cách họ chuẩn bị thì giống nhau. Tết trong nhà phải có hũ cải chua, keo tỏi hành ngâm dấm, lọ kiệu đường ăn kèm với thịt kho tàu. Thiếu gì thì thiếu, trong nhà phải có khô, đủ đầy thì có cả tôm, mực, cá khô và bia, rượu. 

Nhà khó khăn một chút cũng phải có khô lóc, khô bổi, khô khoai, hũ mắm me, chai rượu đế… để bày biện khách tới nhà lai rai. Bánh đãi khách luôn có bông lan, mứt dừa, mứt gừng, hạt bí. Trái cây ít ra phải có cam, quýt, vú sữa, thanh long, xoài, dừa, dưa hấu… để chưng bàn thờ gia tiên. Bánh cúng ông bà là bánh tét, bánh ít, bánh thử… Bánh tét miền Tây không giống hương vị ngoài Bắc, bánh có nhân thịt hoặc chuối xiêm, nếp bọc ngoài xào với nước cốt dừa gói bằng lá chuối…

Bữa gói bánh, cậu nhỏ lăng xăng lau lá, rồi học theo gói những đòn bánh nhỏ, thả vô thiệt nhiều thịt nạc làm nhân. Đôi bàn tay bé bỏng lúng túng cột cọng dây chuối quanh đòn bánh. Gói mãi không xong, bánh sổ tung ra lẫn lộn, cậu òa khóc nức nở, đến khi mẹ hứa cho cậu gói đòn bánh khác cậu mới nín. Đòn bánh sau, cậu bé gói được thật. Lúc cậu thả vô cái nồi to, lo lắng các đòn lớn hơn đè bẹp bánh của cậu, nên cậu lại lấy bánh của mình lên, chờ xếp hết bánh lớn mới nhẹ nhàng đặt đòn bánh của mình vô nồi. Lửa than nổi lên, rọi vào gương mặt hồng tươi của bạn nhỏ, nhìn ánh mắt bạn háo hức reo vui, mẹ cũng vui theo.

Mâm cúng tất niên của người miền Tây không thể thiếu tô khổ qua dồn nhân thịt hoặc dồn chả cá… hầm mềm, để cảm tạ tổ tiên ông bà phù hộ cho khổ đã qua, nếu năm đó vẫn còn khổ thì cầu xin cho khổ sẽ qua.

Đêm trừ tịch thiêng liêng, mọi người ra vái đất trời, nguyện cầu chuyện sức khỏe, làm ăn... rồi tìm nhành non hái lộc. Mẹ hỏi con trai ước gì, con tủm tỉm cười: "Con cầu hết Corona để có thể đi chơi khắp đất nước mình, cho nhân loại đừng khổ nữa và mẹ không vất vả nhiều như trước". Mẹ ôm con xiết nhè nhẹ vào lòng rưng rưng xúc động, rủ con hái lộc mai non cầu may. Con ngước lên nhìn hoa mai rồi nhìn mẹ: "Mình để nguyên cái nhành non cho nó lớn trên cây heng mẹ, cho nó sống thế mới là may mắn mà". Người lớn xung quanh chưa kịp hái lộc, nghe cậu bé nói, phì cười, ngưng tay ngắt, gật đầu khen: Đúng đúng! Đêm ấy, cậu bé ngủ rất ngon.

Sáng mùng một Tết, anh chị em trong gia đình tề tựu trước bàn thờ ông bà để mừng tuổi, chúc thọ cha mẹ, các bậc trọng tuổi trong gia tộc, gia đình và nhận phong bao lì xì rồi mở rộng cửa đón người "đạp đất".

Tết của người miền Tây không quá dài, hết 3 ngày Xuân là… hết Tết. Trưa mùng Ba, cậu tôi cúng tất "tiễn đưa ông bà". Cậu chọn con gà trống cúng, nấu thêm cháo, cúng xong đem con gà xé khoai, trộn bắp chuối, rau thơm, rau răm… Rồi cậu coi giò gà, cười sảng khoái nói: Năm nay tốt, mọi sự đều tốt!

Hai mẹ con lại xuôi dòng Cái Đôi lên xe về thành phố Cà Mau. Cậu mợ nhét cho hai thùng đồ đầy tôm cá. Cậu bé níu níu tay ông xin một gốc mai nhỏ về trồng. Ông hỏi có chăm sóc nó được không? Cậu bé nói: "Con chăm sóc mai, mai sẽ sống, mình yêu cây, cây sẽ cho mùa Xuân mãi mãi".

Đò rẽ sóng về phía thị trấn, dòng Cái Đôi hiền như ban mai châu thổ. Xuân ngời trên rặng dừa đước dường như đang xanh hơn. Tiếng đờn ca từ những ngôi nhà bên mé sông vọng xuống, lướt êm trên ngọn sóng…