Vũ điệu gửi gắm những ước muốn tươi đẹp của đồng bào Chăm

Trong suốt chiều dài lịch sử, người Chăm đã sáng tạo, xây dựng được nền văn hóa dân gian đặc sắc. Một trong những nét độc đáo đó là điệu múa dâng thần linh thể hiện nét uyển chuyển, khéo léo, linh hoạt của các nghệ nhân, đồng thời phản ánh đời sống tâm linh phong phú của người Chăm.

Xem trên các tường tháp cổ Mỹ Sơn (Quảng Nam), chúng ta cảm nhận được những vẻ đẹp đến ngỡ ngàng bởi sự uy nghiêm, tĩnh lặng và thần bí quá của những vũ nữ, vị thần… được khắc trên gạch hoặc đá. Trong các vũ điệu Chămpa, hầu hết điệu múa đều mang sắc thái tôn giáo, tín ngưỡng (các thần linh) và múa cung đình (lễ nghi). Các vũ điệu múa của thần Siva, nữ thần Uma, nữ thần Apsara… được thể hiện bởi cá nhân hay tập thể.

Còn múa dân gian Chăm có bốn điệu múa chính là múa quạt, múa đội nước, múa khăn, múa đạp lửa. Sau này những điệu múa trên đã được nâng cao và hình thành nên những điệu múa như Patra, Chaligia. Ngoài ra, người Chăm còn có những điệu múa sinh hoạt, hội hè. Múa quạt là điệu múa phổ thông mà bất cứ phụ nữ Chăm nào cũng biết.

Theo thống kê của ngành chức năng, người Chăm có tất cả 80 điệu múa và tương ứng với từng điệu múa là 80 vị thần của họ. Đối với người Chăm, múa rất quan trọng. Múa tạo không khí linh thiêng, vui tươi, sinh động cho lễ hội. Từ lễ hội, họ đã sáng tạo ra những điệu múa dân gian để phục vụ chính mình. Vì thế, múa dân gian phản ánh quá trình sinh hoạt, lao động của người Chăm.

Người Chăm quan niệm các điệu múa là sự giao thoa giữa thế giới hiện tại và thế giới siêu nhiên, giữa con người và thần linh. Con người gửi gắm trong những điệu múa ước nguyện về mưa thuận gió hòa, xóm làng bình an, sức khỏe để sống và phục vụ cho thế giới hiện tại và cúng tế thần linh. Có thể kể đến một số điệu múa nổi bật như sau:

- Múa quạt: Còn gọi là múa Tamia tadik. Người múa theo nhịp trống, kèn, đôi tay điều khiển nhịp nhàng làm cho chiếc quạt xòe ra hay xếp lại cả cặp hoặc một xòe một xếp. Khi dừng múa quạt, người múa đưa hai tay nắm nhẹ hai đầu chiếc khăn được khoác qua đôi vai, thể hiện các động tác múa một cách uyển chuyển. Múa quạt có thể múa cá nhân hay múa tập thể trong các lễ hội của dân tộc Chăm.

- Múa khăn: Trong quan niệm của đồng bào Chăm, khăn tượng trưng cho tấm lòng trong trắng, hiền dịu của người thiếu nữ. Múa khăn chính là để mô tả và tôn vinh những đức tính tốt đẹp ấy. Tuy nhiên, múa khăn không chỉ dành cho nữ, mà nam cũng tham gia. Với nữ là các động tác mềm mại tha thướt, thì ngược lại các động tác của người nam lại mạnh mẽ, rắn rỏi.

- Múa đội nước: Điệu múa này được cho là có nguồn gốc từ cuộc sống sinh hoạt hàng ngày, vì rằng phụ nữ Chăm thường đội bình nước, hay là đội thúng lúa từ nương rẫy về. Người Chăm đã sáng tạo ra điệu múa đội nước (ndoa buk), trong đó có sự kết hợp khéo léo và tài tình với điệu múa chim công, khiến cho tính tượng hình của vũ điệu tăng lên rất nhiều và như cách nói bây giờ thì ngôn ngữ múa cũng nhiều hơn.

- Múa đạp lửa: Đây là điệu múa dành riêng cho nam giới, những người đàn ông mạnh mẽ, kiên cường, trung kiên. Múa lửa thường xuất hiện trong lễ hội Rija Nagar - lễ hội xứ sở của người Chăm. Lửa là yếu tố tượng trưng cho khó khăn, hiểm nguy đang đến với con người. Nghệ nhân múa nam tay cầm roi hay kiếm với động tác vừa múa vừa chiến đấu, vừa bảo vệ xóm làng và thể hiện sự quyết tâm vượt qua mọi khó khăn để đi đến chiến thắng.

- Múa chim công: Theo quan niệm của người Chăm, chim công là biểu tượng của niềm vui, sự may mắn. Vì thế múa chim công (Biyen) luôn có trong các lễ hội, ngày vui của cộng đồng. Múa chim công không thể thiếu những chiếc quạt. Các vũ nữ cầm hai chiếc quạt như đôi cánh, rập rờn và uyển chuyển.

Khi tham gia múa, các vũ nữ đầu đội mũ chóp nhiều tầng, thân hình uyển chuyển, đôi tay họ vươn lên, quanh bụng quấn sampót nhiều lớp, tà bay uốn lượn, hai chân nhún nhảy, chân phải hơi co lên, chân trái nhún hất về sau. Khi múa tập thể, các vũ nữ chống nhẹ tay phải của họ vào hông mình, tay trái giơ cao, gắn kết lại thành một tư thế thể hiện vẻ đẹp đầy sinh lực. Ở điệu múa cá nhân, người vũ nữ luôn choàng khăn mỏng, hai tay vòng lên đỉnh đầu, hai chân chùng xuống đất đều, trọng lượng cơ thể dồn vào mũi chân. Màu vàng hay màu hồng là trang phục chính của các vũ nữ Chăm.

Từ góc nhìn thẩm mỹ, các vũ điệu Chămpa đều phô diễn nét đẹp của cơ thể phụ nữ. Điệu múa Chămpa hấp dẫn khi có sự phụ họa của các loại nhạc cụ cổ truyền của người Chăm như trống ghinăng, paranưng, kèn saranai.