Nghệ An: Tình trạng tảo hôn có xu hướng tăng sau COVID-19

Những con số đáng báo động

Theo thống kê của Phòng Dân tộc, UBND huyện Con Cuông, từ năm 2020-2022, huyện có 27 cặp vợ chồng tảo hôn. Trong đó, xã Môn Sơn có 14 cặp, xã Châu Khê có 7 cặp, xã Bồng Khê có 5 cặp… Huyện Kỳ Sơn cũng là địa bàn diễn ra tình trạng tảo hôn khá phổ biến. Số liệu thống kê năm 2021 của huyện cho thấy có 104 cặp vợ chồng tảo hôn. Con số này tăng lên 138 cặp vào năm 2022. Trong số những trường hợp tảo hôn tại 2 huyện này, có 5 cặp hôn nhân cận huyết thống.

Các cơ quan chức năng tại tỉnh Nghệ An cho biết, tình trạng tảo hôn xảy ra chủ yếu ở nhóm người thuộc các dân tộc thiểu số như Mông, Khơ Mú, Thái. Được biết, trong các trường hợp tảo hôn, dân tộc Mông có 161/286 trường hợp (chiếm 56,29%); dân tộc Thái có 43/286 trường hợp (chiếm 15,03%); dân tộc Khơ mú có 82/286 trường hợp (chiếm 28,67%). Các dân tộc này hiện cư trú ở khu vực vùng sâu, vùng xa, các huyện giáp biên giới. Nhiều gia đình vẫn giữ những quan niệm, hủ tục cho rằng chuyện lấy vợ lấy chồng chủ yếu để gia đình có thêm người lao động. Vì vậy những cô bé, cậu bé tuổi chỉ 14, 15 vẫn đi "bắt vợ" theo những tục lệ của dân bản.

Cùng với đó, dưới sự tác động và phát triển nhanh như vũ bão của mạng xã hội, chuyện giới trẻ được tiếp cận công nghệ thông tin hiện nay đã len lỏi về những xóm làng, thôn bản. Từ đây, các em được du nhập nhiều loại hình văn hóa phẩm khó kiểm soát, quen biết nhiều bạn bè trên mạng và tự do kết bạn, yêu đương. Từ đầu năm học 2022-2023 đến nay, có đến 57 học sinh THCS nghỉ học để lấy vợ, lấy chồng.

"Nếu như trước đây, các bạn trẻ lấy nhau theo gia đình mai mối sắp đặt thì hiện nay, rất nhiều thiếu niên tuổi dậy thì tự làm quen trên mạng hoặc các em đi học thích nhau rồi về bảo bố mẹ hỏi cưới. Chính quyền dù đã vận động rất nhiều nhưng rất khó để can thiệp khi họ xem đó là một tập tục truyền thống của dân tộc" - lãnh đạo phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Kỳ Sơn cho biết.

Cùng với đó, công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật còn hạn chế do rào cản về ngôn ngữ, trình độ dân trí thấp. Trong nhiều trường hợp, sự can thiệp, xử phạt vi phạm hành chính từ phía chính quyền địa phương đối với các trường hợp tảo hôn có lúc thiếu kiên quyết. Việc thay đổi nhận thức về tảo hôn không được giáo dục ngay từ trong gia đình... nên trong nhiều năm qua, việc vận động, giải quyết tình trạng tảo hôn tại Nghệ An vẫn chưa đạt được hiệu quả như mong đợi.

Nhiều giải pháp nhằm ngăn chặn tảo hôn

Để công tác tuyên truyền vận động người dân thực hiện tốt chủ trương, chính sách tránh tảo hôn và hôn nhân cận huyết trong vùng DTTS, UBND tỉnh Nghệ An cùng phối hợp với các cấp, các ngành tổ chức các lớp tập huấn, tuyên truyền ở các thôn bản vùng sâu, xa thuộc các huyện miền núi cao, vùng có tỷ lệ tảo hôn và hôn nhân cận huyết cao như các huyện: Kỳ Sơn, Tương Dương, Anh Sơn, Quế Phong, Nghĩa Đàn.

Ông Lô Thanh Nhất, Phó Chủ tịch UBND huyện Tương Dương cho hay: "Huyện đặt ra mục tiêu giảm bình quân 2%-3% mỗi năm số cặp tảo hôn và đến năm 2025 ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết". Đây là nhiệm vụ, mục tiêu nặng nề đòi hỏi cả hệ thống chính trị phối hợp chặt chẽ các sở ban ngành cấp tỉnh để triển khai thực hiện.

Theo đó, nhiều lớp tập huấn, nhiều mô hình "Câu lạc bộ Xây dựng gia đình hạnh phúc", Câu lạc bộ Phòng, chống tảo hôn" được các ban, ngành phối hợp với các cấp Hội LHPN tổ chức, vận động hội viên và người dân tham gia với nhiều hoạt động thiết thực, cung cấp kiến thức trực quan. 

Năm 2021, 3 mô hình điểm tại huyện Tương Dương được thành lập ở bản Phá Mựt (xã Nhôn Mai), Hợp Thành (xã Xá Lượng) và Piêng Coọc (xã Mai Sơn). Trong đó, chú trọng việc phát huy, nâng cao vai trò của già làng, trưởng bản, trưởng dòng họ và những người có uy tín trong cộng đồng; thực hiện lồng ghép đưa nội dung phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết trong xây dựng Hương ước, Quy ước của bản.

Hay huyện Kỳ Sơn tổ chức cho người dân ký cam kết, với nội dung “Không vi phạm tảo hôn theo quy định của pháp luật về hôn nhân gia đình" được đánh giá là một trong những cách làm mới, nhận được sự hưởng ứng của các cấp ủy, chính quyền địa phương và bà con nhân dân trên địa bàn.

Đặc biệt, lãnh đạo tỉnh cũng rất chú trọng tăng cường công tác tuyên truyền, vận động kết hợp giáo dục, định hướng nghề nghiệp để các đối tượng (học sinh, thanh, thiếu niên, các bậc cha mẹ) nhận thức được hệ lụy của tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Hiện tại, khoảng 1.200 em học sinh THCS thuộc các điểm trường tại các xã Nga My, Yên Hòa (huyện Tương Dương) và các xã Châu Hoàn, Châu Phong (huyện Quỳ Châu) đã được tiếp cận với các buổi sinh hoạt ngoại khóa nhằm cung cấp kiến thức phòng, chống tảo hôn.

Có thể nói, công tác quản lý, ngăn chặn, phòng tránh tảo hôn và hôn nhân cận huyết tại Nghệ An nói riêng và nhiều tỉnh thành khác nói chung là nhiệm vụ còn gặp nhiều khó khăn. Trước sự phát triển khôn lường của đời sống xã hội hiện nay, việc nâng cao nhận thức để chuyển đổi hành vi trong hôn nhân, gia đình của đồng bào các DTTS cũng như giới trẻ nói chung cần được triển khai thường xuyên, tích cực bằng cách đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân trong chấp hành Luật Hôn nhân và Gia đình, xóa bỏ các hủ tục lạc hậu. Đồng thời xây dựng và nhân rộng các mô hình và cách làm hay, hiệu quả, phù hợp với điều kiện thực tế và đặc thù địa phương.